ZEZ - podstawowe informacje na temat wspomagania dziecka w  okresie terapii
(propozycje dla rodzica, opiekuna, nauczyciela)

Zezem nazywamy nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych, co powoduje, że na korespondujące punkty siatkówki obu oczu pada inny obraz.

W rozdziale tym, nie jest moim zamiarem koncentrować się na samym schorzeniu, gdyż jest to dziedzina zarezerwowana wyłącznie dla specjalistów medycznych, typu: okulista, neurolog.                              

Aby wprowadzić czytelnika w specyfikę tematu, w sposób jak najbardziej zwięzły, przedstawię skróconą charakterystykę schorzenia, nie przekraczając granicy, kiedy wiedza lekarska mogłaby znacznie korygować przedstawiony opis. W rozdziale tym przedstawię kilka propozycji działań, jakie warto byłoby wcieli w praktykę, w trakcie, kiedy nasze dziecko, uczeń, podopieczny znajduje się w okresie terapii- rehabilitacji choroby.

I tak według literatury przedmiotu, wyróżniamy kilka rodzajów zeza:

  • zez ukryty,
  • zez jawny towarzyszący(zbieżny, rozbieżny),
  • zez porażenny.

 Z kolei ze względu na kierunek odchylenia gałki ocznej:

  • zez zbieżny (gałka oczna kieruje się donosowo),
  • zez rozbieżny (oko ustawione doskroniowo: np. ku dołowi, ku górze).

Przyczyną zeza jest najczęściej nierównowaga między mięśniami poruszającymi gałkę oczną.

Przyczyną schorzenia może być także: zaćma, jaskra, wada refrakcji, uszkodzenie nerwu wzrokowego, urazy oka, skurcz mięśni oka w trakcie np. ataku histerii, cukrzyca i inne. Bardzo znanym czynnikiem ryzyka, jest występowanie zeza u członków rodziny.

Jak wyżej wspomniałam diagnostyką, leczeniem schorzenia zajmują się specjaliści z dziedziny okulistyki, neurologii medycznej. Z literatury przedmiotu wynika, że leczenie może przebiegać drogą okularową, chirurgiczną, za pomocą szkieł pryzmatowych, toksyny botulinowej i inne.

Ten artykuł  poświęcony jest tym dzieciom, które z racji wybranej przez lekarza strategii leczenia, w swej terapii wymagają stosowania opasek zasłaniających wybrane oko. A więc widzimy, że zez poza upośledzeniem widzenia, jest także problemem kosmetycznym, ale także w niektórych przypadkach, przede wszystkim problemem emocjonalnym. Opaska na oku, może spowodować, że dziecko w nie przygotowanym dla siebie środowisku, stanie się obiektem żartów, kpin ze strony rówieśników, co z kolei  może skutkować poczuciem niskiej wartości chorego, brakiem pewności siebie, trudnościami w relacjach z innymi. W takich sytuacjach młody człowiek może odmówić terapii z zastosowaniem opaski, a to może skutkować brakiem efektywności w leczeniu schorzenia.

A oto kilka sugestii postępowania (skierowane do rodzica, opiekuna), które mogą usprawnić proces terapii, sprawić, że nielubiana przez dziecko opaska, stanie się dla niego zwykłą, ale jakże ważną codziennością. A więc:

  • Porozmawiaj i wyjaśnij osobom, z którymi styka się twoje dziecko (nauczyciele, wychowawca) powód i cel leczenia.
  • Możesz wprowadzić zasadę ,,tylko rodzice mogą dotykać twojej opaski zasłaniającej oko” oraz jakiś rodzaj nagrody za jej przestrzeganie. W razie złamania zasady nie karz dziecko, wytłumacz po raz kolejny, po co jest opaska i jakie przyczyny mogą wynikać z jej nie Mów do dziecka tonem spokojnym, bez złości, żalu. Pamiętaj: ta sytuacja jest dla Niego naprawdę trudna.
  • Prowadź rodzaj kalendarza, aby dziecko widziało postęp w terapii.
  • Zachęcaj do wsparcia ze strony rodziny, ale przede wszystkim rówieśników. Porozmawiaj z wychowawcą klasy / pedagogiem/ psychologiem szkolnym na temat nowej sytuacji Twojego dziecka. Wspólnie ustalcie rodzaj/ termin zajęć lub warsztatów, na których klasa, do której uczęszcza Twoja pociecha, uzyska informacje o tym, jak należy zachowywać się w stosunku do osób z opaską oczną, a przede wszystkim w sposób jak najbardziej prosty, co to za choroba, kiedy minie itp. Akceptacja rówieśników w tego rodzaju sytuacji, jest dla dziecka priorytetem i o tym nie możemy zapomnieć.                                                              
  • Po założeniu opaski poświęć 10-20 min na śmieszne zabawy z dzieckiem- pozwoli Mu to na wstępie lepiej przystosować się do noszenia opaski.                                                 
  • Jeśli to możliwe, pozwól dziecku udekorować plaster zasłaniający oko, tak aby mu się podobał.
  • Znajdź zajęcie dla dziecka (puzzle, malowanie, rysowanie, modelowanie z plasteliny itp.), wymagające wysiłku wzrokowego. Dobrym wyjściem jest, także książka z interesującymi obrazkami (np. dinozaury), bądź krótkim tekstem do czytania (nie zawsze muszą to być lektury szkolne). W przypadku pojawienia się uczulenia, podrażnienia skóry przez plaster, można zastosować mocowanie zasłony do okularów.   

Objawy zeza są bardzo charakterystyczne. Ich wystąpienie powinno być dla rodzica potencjalnego pacjenta wystarczającą motywacją, aby udać się do specjalisty. Z racji, że nie jest znana skuteczna profilaktyka, trudno wskazać rodzaj postępowania zapobiegający wystąpieniu choroby, natomiast, chociaż częściowo wiadomo jak wspierać dziecko w obliczu trudności jakie niesie za sobą terapia.

Bibliografia:

  • Niżanowska M.H. „Okulistyka. Podstawy kliniczne”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
  • Trzcińska-Dąbrowska Z. „Okulistyka praktyczna”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1995.

Opracowała:
Alina Beister
pedagog