Tekst adresowany do rodziców stojących przed wyborem dalszej drogi edukacyjnej swojego dziecka
Daltonizm jest chorobą dziedziczną, na którą znacznie częściej chorują osoby płci męskiej. Polega na zaburzeniu percepcji barwy czerwonej i zielonej. Schorzenie to często utrudnia funkcjonowanie, co w przypadku uczniów kończących szkołę podstawową / ponadpodstawową, jest dysfunkcją znacznie utrudniającą wybór dalszej drogi życiowej- zawodu. Dodatkowym ograniczeniem w realizacji podjętego wyboru szkoły może być fakt, iż nierzadko abiturienci nie zdają sobie sprawy ze swoich percepcyjnych ograniczeń, a dysfunkcję odróżniania barw traktują nie do końca poważnie.
A oto kilka podstawowych informacji na temat schorzenia, które, mam nadzieję, mogą przydać się zarówno młodzieży jak i rodzicom (szczególnie tym, którzy mają świadomość istnienia tego typu choroby w rodzinie) w obliczu wyboru szkoły.
Daltonizm jest chorobą dziedziczną, recesywną,sprzężoną z chromosomem X. Zdolność widzenia barw zawdzięczamy obecności fotoreceptorów w nabłonku wzrokowym siatkówki. Wspomniane receptory to pręciki i czopki. Te ostatnie są odpowiedzialne za widzenie barw. Zawierają one barwniki wzrokowe – których chemiczna aktywność zmienia energię świetlną w odpowiedni impuls nerwowy. Wyróżniamy 3 typy czopków, a każdy z nich jest wrażliwy na inną długość fali z zakresu widma światła widzialnego. Jedne są wrażliwe na barwę czerwoną, inne na barwę zieloną, a trzecia grupa czopków odpowiada za percepcję barwy niebieskiej. Wymienione barwy są nazywane barwami podstawowymi. Z odpowiedniego ich zsumowania można uzyskać wrażenie bieli (takie same proporcje poszczególnych barw) oraz ok. 160 odcieni barw z zakresu widma światła widzialnego (przy zmieszaniu barw podstawowych w różnych proporcjach). Prawidłowe oko ludzkie ma zdolność do percepcji 3 barw podstawowych. Stan taki nazywamy trichromatopsją.
Przykładem wrodzonych zaburzeń percepcji barw jest właśnie daltonizm. Często tym mianem określa się ogólnie zaburzenia barw. W wyniku zmian genetycznych barwnik w czopkach nie jest wytwarzany w ogóle, lub jego cząsteczka ma nieprawidłową budowę, a przez to nie może spełniać swojej funkcji. Według różnych danych daltonizm dotyka 0,5-1% kobiet i ok. 8% mężczyzn.
Młodzież podejrzewana o daltonizm,składająca dokumenty do przyszłej szkoły, poddawana jest testom widzenia barw. Są one najczęściej dobierane odpowiednio względem:
- wieku,
- stopnia inteligencji pacjenta,
- ostrości wzroku,
- celu jakiemu badanie ma służyć (w tym wypadku kierunku szkoły).
Każde oko bada się oddzielnie.
- Najczęściej stosowanym testem są tzw. tablice Ishihary. Przedstawiają one liczby składające się z małych kółek danego koloru na tle, które także utworzone jest przez kółka innej barwy – tak dobranej, aby w przypadku dyschromatopsji liczba nie mogła być odczytana przez badanego.
- Do badania percepcji barwy czerwonej, zielonej i żółtej służy tzw. lampa Wilczka. Pacjent rozpoznaje wymienione kolory z odległości ok. 4 metrów.
- W teście Farnswortha wykorzystuje się 15 różnokolorowych pionków. Zadaniem badanego jest ułożyć je w odpowiedniej kolejności (wg skali barw). Lekarz odczytując test kreśli na odpowiednim schemacie linię łączącą dane punkty (pionki są ponumerowane). Określonemu ułożeniu linii na schemacie odpowiada określony stopień zaburzenia widzenia.
Jak wspomniano wyżej daltonizm jest w głównej mierze chorobą dziedziczoną. Tym aksjomatem należy kierować się w sytuacjach wyboru szkoły przez nasze dziecko. Decydujący głos w decyzji, będzie należał jednak do lekarza medycyny pracy, do którego należy skierować dziecko zanim dokonamy ostatecznego wyboru. To lekarz wskaże o ewentualnych przeciwskazaniach do wykonywania zawodu w przypadku daltonizmu. Działanie to jest podyktowane przepisem oświatowym zakładającym, że do klas pierwszych szkół publicznych ponadpodstawowych prowadzących kształcenie zawodowe przyjmuje się kandydatów, którzy ,,posiadają zaświadczenie zawierające orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań zdrowotnych do podjęcia praktycznej nauki zawodu, wydane zgodnie z przepisami w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół …”
W rozdziale tym zasygnalizuję tylko część zawodów, które mogą stanowić przeciwskazanie do ich wykonywania w przypadku stwierdzenia daltonizmu. Oto one:
- mechanik pojazdów samochodowych,
- monter maszyn i urządzeń,
- cukiernik,
- fototechnik,
- technik elektronik,
- technik elektryk,
- technik handlowiec,
- technik mechatronik,
- technik usług fryzjerskich
i inne, po konsultacji z lekarzem medycyny pracy.
BIBLIOGRAFIA
Sołtysińska B,, ABC doradcy zawodowego. Poradnictwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych ”KOWEZiU, Warszawa 2010.
Niżanowska M. H. Okulistyka. Podstawy kliniczne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2007.
Opracowanie:
Alina Beister
pedagog
