W  artykule tym przedstawię podstawowe informacje na temat zaburzenia, następnie zaproponuję sposoby jakie może zastosować rodzic chcący pomóc swojemu dziecku w przezwyciężeniu trudności. Zasygnalizuję też problem obgryzania paznokci  przez  nastolatki, osoby dorosłe.

Nawykowe obgryzanie paznokci, określane terminem onychofagia jest sposobem rozładowywania napięć emocjonalnych. Występuje u dzieci i młodzieży, ale zdarza się również u dorosłych. Dzieci, tak jak starsi, na co dzień stykają się z różnymi problemami. W przeciwieństwie do dorosłych nie potrafią nazwać swoich odczuć, nie znają też sposobów radzenia sobie z nimi, dlatego różnymi metodami starają się zlikwidować napięcie, np. wkładają palce do buzi, kręcą włosy. Taka reakcja przynosi im ulgę. Obgryzanie paznokci wywołują napięcia emocjonalne o różnych przyczynach. Zwykle są to nowe, trudne dla dziecka sytuacje, np. pójście do przedszkola. czy szkoły, narodziny rodzeństwa, przeprowadzka lub rozstanie rodziców. Mogą to być też nieodpowiednie metody wychowawcze rodziców, ich zbyt częsta krytyka, wysokie wymagania. Impulsem bywają, także bajki lub gry wideo, które wzbudzają w dziecku niepokój. Zdarza się, że obgryzanie paznokci jest przejściowe i zanika, kiedy dziecko upora się z jakimś problemem. Onychofagia może  przenieść się  w inną formę zachowania (np. przygryzanie warg, nadmierne wiercenie się). Bywa też i tak, że dziecko skubie paznokcie u rąk (ale i u nóg) w każdej sytuacji. Z czasem przechodzi to w nawyk – staje się wyuczonym zachowaniem, nie pełni już takiej funkcji jak na początku. Wtedy, by uporać się z problemem, potrzebna jest pomoc psychologa, który podejmie odpowiednią terapię. Ten odruch może wystąpić zarówno u dzieci nadpobudliwych, jak i nieśmiałych, bo trudniej radzą sobie one z różnymi uczuciami. Często pojawiają się u nich także tzw. objawy pomocnicze – ciało pokazuje, że coś jest nie tak, np. niekontrolowane drapanie się, machaniem nogą podczas siedzenia, pociąganie nosem itp. Obgryzanie paznokci u dzieci może być również zachowaniem podpatrzonym, np. u kolegi, rodzica. Nasi milusińscy  bowiem z łatwością naśladują zachowania różnych osób. I tak, jak uczą się np. zachowania przy stole, tak samo mogą przyswoić odruch obgryzania paznokci.

Warto uświadomić dziecku, że obgryzione paznokcie nie tylko wyglądają nieładnie, ale że wkładanie brudnych rąk do buzi może być też przyczyną różnego rodzaju chorób, np. infekcji wirusowych, owsicy, zapalenia dziąseł itp.

Musimy pamiętać: kiedy nasze dziecko się boi, obgryzanie paznokci  chwilowo  może zmniejszyć jego napięcie, ale zachowanie takie - utrwalone, może stać się stałą reakcją na jakieś przykre odczucie. W tym momencie zaczyna się problem zarówno dziecka jak i rodzica.

A oto kilka rad dla rodzica:

  • Dbaj o to, by dziecko miało krótko przycięte paznokcie.
  • Paznokcie dziecka możesz też smarować płynem przeciw obgryzaniu- ma on gorzki smak.
  • Staraj się, by dziecko miało pod ręką jakąś elastyczną zabawkę np. gumową piłeczkę, marchewkę do pogryzania itp.
  • Gdy widzisz, że maluch wkłada palce do buzi, możesz mu rzucić porozumiewawcze spojrzenie, odwrócić jego uwagę, np. ./propozycją zabawy itp.
  • Spędzaj z dzieckiem czas, np.  bawcie się razem, czytajcie książki, itp. 
  • Nie wyśmiewaj dziecka, nie krytykuj go.
  • Okaż dziecku wsparcie, bądź cierpliwy i wyrozumiały.
  • Jeśli problem dotyczy dziecka małego, gdy tylko zauważysz, że wkłada palce do ust, delikatnie wyjmij mu rękę z buzi, nie komentuj, nie krzycz.
  • Obserwuj, w jakich sytuacjach dziecko gryzie paznokcie. Jeśli obgryza oglądając telewizję, usiądź obok i tłumacz, co dzieje się na ekranie. Jeżeli podczas nauki – zaproponuj pomoc.                                                                 
  • Możesz razem z dzieckiem opracować własny system przypominania- kodów, np. gdy zobaczysz, że nasz milusiński wkłada palce do ust, rzuć hasło „paznokieć” i uśmiechnij się. Dziecko zrozumie to w mig.
  • W wyjątkowych sytuacjach możesz je nagrodzić, powiedz np. „Jak odrosną ci paznokcie, pójdziemy z tej okazji całą rodziną do kina na film, który sam wybierzesz( oczywiście ostateczny wybór mamy pod kontrolą). Ważne, aby wspólnie świętować
  • Staraj się jak najczęściej rozmawiać ze swoją pociechą.
  • Naucz dziecko nazywać emocje, które odczuwa. Podpowiadaj, jak powinno radzić sobie z tymi emocjami( np. trzy razy tupnij nogą kiedy jesteś niezadowolony itp.).
  • Zapewnij go, że kiedy jest smutne lub się czegoś boi, zawsze może z tobą o tym porozmawiać. Jeśli dziecko będzie potrafiło uświadomić sobie stan emocjonalny, będzie wiedziało też, co się z nim dzieje i jak sobie z tym radzić, nie będzie musiało używać do tego wymyślonych przez siebie sposobów.

     Jeśli nastolatek obgryza paznokcie, prawdopodobnie robi to od lat. Takie zachowanie trudno usunąć, bo jest już utrwalone.  Twoim zadaniem jest wspieranie go, bo okres dojrzewania jest trudny, towarzyszą mu duże napięcia wywołane szkołą, relacjami z rówieśnikami, ważnymi decyzjami. Młody człowiek nie powinien zostać z tym sam. Możesz nauczyć go metod radzenia sobie z emocjami. Dobrym sposobem jest uprawianie sportu, słuchanie muzyki, ale przede wszystkim ,,bycie z nim” Wybór zależy od upodobań nastolatka.

      Gdy objawy gryzienia paznokci są bardzo nasilone, konieczna jest pomoc psychologa. Trzeba wtedy przyjrzeć się dokładnie funkcjonowaniu nastolatka, zająć się nim w kontekście sytuacji rodzinnej, w szkole, w grupie rówieśniczej. Na to, co się z nim dzieje, ma bowiem wpływ wiele czynników, a onychofagia to tylko czubek góry.

Opracowała:
Alina Beister
pedagog