W dniu 5 marca 2019 roku w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w Warszawie odbyła się konferencja podsumowująca I fazę realizacji projektu „Wspieranie podnoszenia jakości edukacji włączającej w Polsce”. Konferencję zorganizowało Ministerstwo Edukacji Narodowej we współpracy z Ośrodkiem Rozwoju Edukacji. W konferencji wzięła udział Minister Edukacji Narodowej pani Anna Zalewska, która mówiła o konieczności dążenia do osiągnięcia wysokiej jakości edukacji włączającej. Gośćmi konferencji byli także:
- Geraldine Mahieu – reprezentująca Służby Wspierania Reform Strukturalnych Komisji Europejskiej;
- Cor J.W.Meijer – dyrektor Europejskiej Agencji ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej;
- Victoria Soriano i Amanda Watkins – z Europejskiej Agencji ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej;
- Filomena Pereira – z Ministerstwa Edukacji Portugalii;
- Elżbieta Neroj – radca generalny z Departamentu Wychowania i Kształcenia Integracyjnego MEN.
Konferencję prowadziła, otworzyła i podsumowała pani Joanna Wilewska – Dyrektor Departamentu Wychowania i Kształcenia Integracyjnego MEN.
Oto najważniejsze kwestie podsumowujące I fazę projektu dotyczącego budowania edukacji włączającej w naszym kraju:
„Ministerstwo Edukacji Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej (MEN) podjęło działania na rzecz poprawy jakości edukacji włączającej na poziomie krajowym. Od 2010 r. wprowadzano zmiany w przepisach i doprecyzowywano ramy organizacyjne edukacji włączającej, jednak działania te nie doprowadziły do zmian systemowych. Obecnie podejmowane są różne inicjatywy mające na celu wsparcie opracowania nowych przepisów w zakresie edukacji włączającej.
Aby zniwelować rozdźwięk pomiędzy polityką a praktyką edukacyjną w Polsce, MEN zwrócił się o pomoc do Służby ds. Wspierania Reform Strukturalnych Komisji Europejskiej. Służba ds. Wspierania Reform Strukturalnych zleciła Europejskiej Agencji do spraw Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej (Agencji), aby zapewniła MEN wsparcie w prowadzeniu analizy mocnych stron i obszarów rozwoju polityki w zakresie specjalnych potrzeb i edukacji włączającej. Głównym celem działań związanych z tą analizą było sformułowanie rekomendacji opartych na faktach, które mogą zostać wykorzystane do poprawy jakości edukacji włączającej w Polsce. Przedstawiono 16 rekomendacji, które mają na celu wsparcie opracowania nowego prawa i ram polityki edukacyjnej w Polsce. Przedstawiają one obecne obszary priorytetowe polityki i powinny być postrzegane jako kluczowe dla podniesienia jakości edukacji włączającej w perspektywie krótko- i średnioterminowej”. A oto ww. rekomendacje:
- Przepisy prawa i polityka edukacyjna muszą uwzględniać zrozumiałą dla wszystkich definicję edukacji włączającej jako podejścia opartego na prawach, które będzie wspierać wysokiej jakości edukację i włączenie społeczne każdej osoby uczącej się na każdym etapie życia.
- Przepisy prawa i polityka edukacyjna muszą zapewniać wszystkim szkołom wsparcie w postaci zasobów i możliwości doskonalenia zawodowego kadr, dzięki którym mogą wprowadzać dostosowania umożliwiające uczniom z niepełnosprawnościami korzystanie z prawa do edukacji na równych zasadach z innymi (zgodnie z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, 2006).
- Polityka edukacyjna musi gwarantować, że wizja i cele edukacji włączającej są przekazywane w jasny sposób, a zainteresowane środowiska na szczeblu krajowym, regionalnym, lokalnym i szkolnym, a także ogół społeczeństwa, dobrze je rozumieją.
- Polityka edukacyjna powinna nakreślać nową rolę szkół specjalnych i innych placówek specjalistycznych, w ramach której udostępniają one placówkom ogólnodostępnym wiedzę fachową i specjalistyczne zasoby, zwiększając kompetencje kadry kierowniczej i personelu szkół w zakresie rozumienia i wspierania osób uczących się o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych.
- Polityka edukacyjna musi określać role i zakres obowiązków osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji i nauczycieli na wszystkich poziomach systemu i we wszystkich sektorach zaangażowanych w system edukacji oraz zapewniać, aby każdy czuł się odpowiedzialny za osiągnięcia WSZYSTKICH osób uczących się.
- W ramach polityki edukacyjnej należy opracować mechanizmy finansowania wspierające rozwój wczesnej interwencji i profilaktyki, zamiast polegać na strategiach i podejściach opartych na kompensowaniu trudności w szkołach ogólnodostępnych.
- Polityka edukacyjna musi zapewniać przejrzystość w zakresie przydziału i efektywnego wykorzystywania funduszy (na wszystkich poziomach systemu) przeznaczonych na dodatkowe wsparcie, aby umożliwić wszystkim osobom uczącym się korzystanie z równego prawa do edukacji.
- Rząd/MEN powinien dokonać przeglądu istniejących mechanizmów zapewniania jakości i odpowiedzialności w celu zwiększenia ich spójności z wizją i celami edukacji włączającej oraz ograniczania opierania się w ocenie pracy szkół z uczniami o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych głównie na wynikach kontroli zewnętrznej i wynikach egzaminów.
- Polityka edukacyjna musi wspierać rozwijanie mechanizmów autoewaluacji opartych na wskaźnikach/standardach, które nakreślają wizję wysokiej jakości edukacji włączającej dla wszystkich osób uczących się.
- Polityka edukacyjna musi zapewnić odpowiedni status nauczycieli i kadry kierowniczej szkół oraz dostarczać zachęt, które sprawią, że kandydaci o najwyższych predyspozycjach będą chcieli pracować w zawodzie i nie będą z niego odchodzić.
- Polityka edukacyjna musi zapewniać spójność kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli z wizją wysokiej jakości edukacji włączającej w praktyce.
- Polityka edukacyjna musi wspierać współpracę i pracę zespołową (profesjonalne społeczności uczące się) w szkołach w celu opracowania opartych na faktach i danych, innowacyjnych podejść do uczenia się, nauczania i oceniania ukierunkowanych na zwiększanie osiągnięć wszystkich uczniów.
- Polityka edukacyjna powinna wspierać opracowywanie zasad oceniania włączającego, które umożliwią odnotowywanie postępów WSZYSTKICH uczących się osób.
- Polityka musi określać strategie mające na celu zwiększenie możliwości wypowiadania się przez osoby uczące się (zgodnie z art. 12 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach dziecka) i ich rodziny.
- Polityka edukacyjna musi zapewniać elastyczność realizacji podstawy programowej poprzez umożliwienie realizowania zindywidualizowanych programów nauczania w szkołach w celu zaspokojenia szeroko rozumianych potrzeb każdego ucznia.
- Polityka edukacyjna musi wspierać wszystkie środowiska związane ze szkołą w rozwijaniu kompetencji w zakresie:identyfikacji barier w uczeniu się i uczestnictwie oraz opracowywania strategii wsparcia/wczesnej interwencji w celu likwidowania barier”.
„Na podstawie powyższych 16 rekomendacji dotyczących przepisów prawa i polityki edukacyjnej określono cztery działania priorytetowe, które uznano za niezbędne do celów wsparcia wstępnych etapów wdrażania rekomendacji. Te powiązane ze sobą i wzajemnie uzupełniające się działania priorytetowe uważa się za pierwsze kroki, jakie należałoby podjąć. Stanowią one najistotniejsze czynniki, które mogą mieć największy wpływ na promowanie zmian i rozwoju w perspektywie długoterminowej.
Działanie priorytetowe 1 - Opracowanie i realizacja kampanii mającej na celu zwiększenie świadomości wszystkich zainteresowanych środowisk o konieczności zmiany sposobu myślenia o potrzebach edukacyjnych osób uczących się. Zmiana ta oznacza przejście od modelu „medycznego” do modelu opartego na prawach, który koncentruje się na potrzebach edukacyjnych i strategiach nauczania, a nie na deficytach.
Działanie priorytetowe 2 - Uzgodnienie z zainteresowanymi środowiskami, jak ma wyglądać w praktyce edukacja o wysokiej jakości. Prace te powinny obejmować:dojście do wspólnego rozumienia kluczowych pojęć, takich jak włączenie, równe traktowanie, indywidualizacja a personalizacja itp.;zebranie przykładów i informacji, które można wykorzystać do określenia standardów i wskaźników służących do identyfikowania i rozwijania praktyk włączających.
Działanie priorytetowe 3 - Zbudowanie opartej na faktach i danych bazy wiedzy w zakresie praktyki włączającej, które obejmują:skuteczne formy wsparcia/dostosowań dla osób uczących się z niepełnosprawnościami, jak również innych osób uczących się zagrożonych tym, że ich osiągnięcia w nauce będą poniżej ich możliwości;strategie pedagogiczne, które mogą przyczynić się do poprawy osiągnięć wszystkich osób uczących się;zasoby oparte na faktach i danych , które zespoły szkolne mogą wykorzystywać w swojej pracy;skuteczne formy doskonalenia zawodowego kadry dydaktycznej.
Działanie priorytetowe 4 - Systematyczne planowanie i realizacja serii projektów pilotażowych, które zostaną poddane ewaluacji w celu zapewnienia informacji niezbędnych do poszerzenia zakresu stosowania nowych rozwiązań i wdrażania ich na poziomie systemu w perspektywie długoterminowej. Określone priorytety projektów pilotażowych obejmują:współpracę pomiędzy ministerstwami a władzami regionalnymi i lokalnymi w celu opracowania nowych modeli finansowania/zapewniania elastycznych zasobów do wykorzystania w edukacji włączającej;rozwijanie pełnienia przez szkoły specjalne roli centrów zasobów dla szkół ogólnodostępnych;wykorzystanie klas integracyjnych jako bazy do rozwijania włączania na poziomie szkoły;wspieranie szkół ogólnodostępnych realizujących innowacyjne praktyki włączające w tym, by mogły służyć za wzór lub model praktyki włączającej dla innych szkół.”
Na podstawie otrzymanych materiałów konferencyjnych
opracowała Monika Gołubiew - Konieczna
