Dostosowanie wymagań edukacyjnych dla uczniów z inteligencją niższą niż przeciętna w szkole

      Ogólny poziom inteligencji na poziomie niższym niż przeciętny oznacza, że uczeń ma małą samodzielność w myśleniu, wolniejsze tempo pracy i uczenia się oraz trudności w koncentracji uwagi przez dłuższy czas.

        Uczniowie z obniżonym poziomem rozwoju intelektualnego napotykają szereg trudności w przyswajaniu materiału szkolnego, których przyczyny tkwią w deficytach poznawczych. Interesujące informacje na temat ich wpływu na przebieg procesu uczenia się dzieci z tej strefy przedstawił Steven Shaw (2008). Pogrupował on trudności poznawcze, jakimi charakteryzują się te jednostki, na 5 kategorii czyli:

  1. Preferencja do działania na materiale konkretnym - wiele trudności dzieciom tym sprawia zrozumienie i dokonywanie operacji umysłowych na materiale abstrakcyjnym. Zatem uczniowie z inteligencją niższą niż przeciętna najefektywniej uczą się i pracują przy zastosowaniu konkretnych pomocy naukowych. Wspierając naukę szkolną, ważne jest, by umożliwić im korzystanie z pomocy dydaktycznych tak długo, jak będzie to dla nich niezbędne.
  2. Trudności w organizacji wiedzy - w przypadku tych uczniów obserwuje się trudności w dostrzeganiu i rozumieniu relacji między wiedzą już posiadaną a informacjami, których się uczą. Skuteczne nauczanie dzieci z inteligencją niższą niż przeciętna możliwe jest zatem przy stosowaniu strategii integrujących nową i posiadaną już wiedzę, przy stałym ukierunkowaniu myślenia i pracy dziecka.
  3. Trudności w generalizowaniu wiedzy - uczniów z obniżonym poziomem intelektualnym cechuje mniejsza zdolność do wykorzystywania uprzednio zdobytej wiedzy i umiejętności.Podstawową strategią uczenia się jest tzw. uczenie się na pamięć (pamięć mechaniczna), bez logicznego i pełnego zrozumienia przyswajanego materiału.
  4. Potrzeba utrwalania wiedzy - jednostki te wymagają większej liczby ćwiczeń i powtórzeń, by skutecznie opanować materiał szkolny. Wielokrotne ćwiczenie nabywanych umiejętności szkolnych jest czynnikiem koniecznym do trwałego nabywania umiejętności przez te dzieci.
  5. Deficyt motywacji do nauki szkolnej - u uczniów z obniżonym poziomem sprawności intelektualnej pojawia się motywacja do unikania wszelkiego rodzaju zadań i sytuacji, w których ujawnić się może brak wiedzy i kompetencji, zaśdziecko może doświadczyć upokorzenia. Uczniowie z niższym niż przeciętny poziomem zdolności umysłowych niejednokrotnie oceniani są przez nauczycieli jako niezmotywowani i niezainteresowani, a przede wszystkim niechętni do wysiłku umysłowego i męczliwi (A.M. Jankowska, M. Bogdanowicz, M. Łockiewicz „Dzieci szarej strefy” – aktualizacja stanu wiedzy dotyczącej funkcjonowania psychospołecznego uczniów z inteligencją niższą niż przeciętna. Kwartalnik Edukacja „30 lat”; Warszawa IBE 2013)

        Wielokrotne niepowodzenia i piętrzące się trudności w nauce powodują narastanie frustracji. Powodują też trudności z przystosowanie się do wymogów środowiska szkolnego i rzutują na pozycję w grupie rówieśniczej. Dlatego w przypadku tej grupy uczniów, u których podczas diagnozy w Poradni stwierdzono rozwój poznawczy na poziomie niższym niż przeciętny niezbędne jest dostosowanie metod, form pracy a także wymagań edukacyjnych przez nauczycieli.

         Podstawowym celem dostosowania wymagań edukacyjnych jest wyrównanie szans edukacyjnych uczniów oraz zapobieganie wtórnym zaburzeniom sfery emocjonalno– motywacyjnej. Dostosowanie wymagań edukacyjnych to zastosowanie takich kryteriów do wymagań edukacyjnych (zarówno w zakresie formy, jak i treści wymagań), które uwzględniają możliwości i ograniczenia ucznia, a więc dysfunkcje oraz mocne strony rozwoju i funkcjonowania dziecka. Nie oznacza pomijania haseł programowych, tylko ewentualne realizowanie ich na poziomie wymagań podstawowych lub koniecznych. Powinno dotyczyć głównie form i metod pracy z uczniem.

         Wymagania edukacyjne to oczekiwane osiągnięcia ucznia, sformułowane przez nauczyciela na podstawie realizowanego programu nauczania. Należy je ustalić na takim poziomie, by uczeń mógł im sprostać i by skłaniały ucznia do odpowiedniego wysiłku edukacyjnego oraz zapewniały mu otrzymywanie ocen motywujących go do wytężonej pracy, wykorzystując w tym celu pełną skalę ocen. Wymagania te powinny zapewniać realizację celów edukacyjnych wynikających z podstawy programowej w takim stopniu, w jakim jest to możliwe z uwagi na występujące u ucznia trudności w uczeniu się.   

        Ponadto bardzo ważne jest budowanie motywacji, wyrabianie pozytywnego stosunku do wyzwań, które stawiamy przed dzieckiem ze specjalnymi potrzebami. Nauczyciel może to osiągnąć poprzez:

  • aktywizowanie – stwarzanie warunków dla samodzielnej inwencji dziecka, praca metodami aktywizującymi,
  • docenianie wysiłków – zauważanie każdej próby rozwiązania zadania, choćby droga rozwiązania nie była najłatwiejsza lub nie zakończyła się sukcesem,
  • zachęcanie do podejmowania kolejnych prób,
  • chwalenie – docenianie tego, co uczeń umie i co udało mu się osiągnąć, a nie koncentrowane się na jego błędach.


Opracowała
na podstawie literatury przedmiotu:
Dagmara Wolny
PPP 7 Gdańsk